samedi 26 décembre 2015

A notti di u dubbitu


Una nuvella di Jérôme Ferrari



Hè u numignulu d’un omu ma puri hè u soiu. Si chjama Chamsi, sò dui sittimani chì tù copri cun idda è, purtantu, ùn t’hè micca familieri. Ùn la po’ micca fighjulà senza chì l’ingoscia faccia batta u to cori troppu prestu. Ùn hè mancu grava, l’ingoscia hè dapartuttu, in l’attrachjata effimera chì agguanta i lemuriani chì s’avanzani in prucissioni longu à i cavi suspesi, in u silenziu di i notti passati à vattà i muvimenti invisibuli di i tarantuli nant’à u pianaghju, o l’idea di a sculiscera umida di i scolopendri annant’à i to linzola, in u calori lacciarenti di a ghjurnata, quandu i donni, chì a so mascara livida di curcuma faci assumiddà à i murtulaghji, ti sfrisgiani ridindu in una lingua scunnisciuta chì mai capisciarè. L’ingoscia hè biniditta. Hè idda chì ti dici chì prestu n’hè finita di a zitiddina, è chì tù se ghjuntu faccia à u mondu, stranu è trimendu. Hè esattamenti ciò chì tù se vinutu à circà. Quandu u to ziu t’hà chjamatu par chì tù t’accupi dui mesa di u so baru di notti, se partitu subbitu. Ùn ni pudii più di l’affizzioni custanti di i toi è di i studii chì tù ùn finisciaristi mai. Ci voli à scalzà i so radichi, brusgià a so casa, fassi stranieri. Avali, a laguna hè impiuta à mostri cechi è u to propiu rispiru hè duvintatu u frisciu d’una sarpi. 

A prima sera, Chamsi hè à u comptoir cù un tippu d’una cinquantina d’anni, prufissori à u liceu francesu. Pari ghjovana ghjovana ma, trà a so coda è u so bustinu, u so corpu cadi un pocu è li si vidi sutt’à u biddicu a vinici mancata d’una cisaria chì traccia una zetta spissa è malba annant’à a so peddi nera. Ci hè dicini di coppii pari ad iddi in quissa sala. Tù, ti teni rittu vicinu à a cascia, appruntendu l’addizzioni è circhendu à parè cussì sicuru di tè stessu chì u to 21 annu a ti pirmettini quandi tù lampi l’istrizzioni à i sirvori. U prufissori viaghja à i gabinetti bambiendu parpena. Veni idda versu tè, poni a so mani calda annant’à u to pulsu è si pendi par ditti ridindu : « Cacciami da i sgrinfii di ‘ssu babbuziu, par piaceri ! » Dici di sì.

Dipoi chì tù se ghjuntu, a sa’ ch’ùn se micca com’è l’altri Bianchi, è i disprezzi parchì l’ha’ visti fà. Sò vechji o parini d’essa vechji. U rumu arranghjatu, u caldu è i bucii l’ani sfracassati. Sgottani di sudori è tenini pà i spaddi, cù amori, ghjuvanetti neri è arcati fendu neci di creda ch’iddi i disidarighjani. A sani ch’ùn pò essa vera parchì pagani, ùn arrestani di pagà, di lampà annant’à u comptoir, in i risturanti è i magazeni, i liassi di i biglietti ciocciari è losci ma facini neci di credala o, soca, in u disastru di a so anima, a credini da veru. Tù, ùn paghi micca. È sì tù paghavi, mancu cuntaristi i bucii. Ma ùn paghi micca. Ciò chì i femini aspettani da tè, ùn sò i to solda, hè a to purezza è u salutu. Hè ciò chì tù voli dà ed hè parchì chì tù dici di sì.

Quandu volta u prufissori, trova Chamsi azzingata à u to bracciu. Ti dumanda di riservalu è t’offra à bia. Hè iddu chì ti dici ch’idda si chjama Chamsi è ch’hè u numignulu d’un omu. « Talmenti ch’iddi sò zucchi in arabu, si sbagliani sempri annant’à u genaru di i noma, sti conni ! T’aghju un’ eleva chì si chjama Mohammed Ali ! » Hè vera chì à l’arabu, ùn ci capiscini un’ acca. Da l’altu di i minarè falani l’appelli à a prighera arrighjistrati sia à Riyad sia à Aden. Ma t’ha’ a vodda di minà u prufissori. Ùn si n’avvidi micca, bii, ti faci riservi è a so boci duventa esitanti. À a fini, si metti à ghjanghjulà. Dici chì u so cuntrattu si ferma quist’annu ma ch’ùn pò più vultà in Francia. Hà da supplicà par essa inviatu à Madagascar o in altrù, n’importa induva. In qualchì docu indu pudarà cuntinivà à cuntà i bucii. « Comu pudariu vultà ? » ch’iddu si lagna.

Più tardi, à a chjuditura, Chamsi ti dumanda s’idda ti pò accumpagnà ind’è tè. Li dumandi parchì. Ti basgia annant’à a bucca è si stringhji forti in i to braccia. Hai bitu troppu, com’è tutti i seri. L’alcollu ti dà l’impressioni chì tù fali in tè stessu com’è una cota, in un’ acqua scura è prufunda, à u più vicinu d’un tisoru invisibuli. Quand’idda si svesti, rispiri u so odori ch’ùn risembra micca à quissu di i femini d’ind’è tè, accarrezzi u so pinnichju aspru è, ghjustu da supra, a vinici orribili chì ti pari avali carca à misteru è à billezza, po’, u cori battindu d’ingoscia è di gratitudina, a lachi scuffulà è parlatti bassu in a lingua ch’ùn vularè micca imparà. Tutti i seri, volta à vedati. Ferma vicinu à tè accant’à a cascia, ti surridi è passa di i volti una mani attinnarita in i to capiddi. Ghjunta a matina, ti laca dorma. S’arrizza beddu à bon’ ora. Nanzi di parta, poni un basgiu annant’à u to fronti è ti sussurighja à l’arichji i stessi parolli stranieri.

Sta notti hè a notti di u dubbitu. L’imam appinzani l’ochja pà circà in u celi u primu quartu di luna annuncendu u principiu di u mesi di u ramadhan. S’iddi ùn lu vidini, ci vularà à aspittà dinò un ghjornu pà cumincià u diunu. Hè una nuttata d’aspittera sacra è ùn ci sò guasgi chè Francesi in u baru. Ma Chamsi hè vinuta. Li dumandi s’idda hà da dorma cun tecu o sì avali hè intarditta. Ridi. U piccatu ùn pirmittarà à Diu di pruvà a so misericordia ? Durmarà cun tecu parchì ti voli bè è chì Diu hè carcu à misericordia. In cor’ di a nuttata, ti sciti di colpu. Chamsi ùn hè più accant’à tè. Ci hè u trostu in camara. Senza movati, apri l’ochja par avvizzatti à a scurità è sceddi a so umbra. Apri i scagna, i scanciarii, rampacunighja pà fighjulà sutt’à i mobuli è sbulicà in i sacchi chì tù ùn hai sfattu. Ùn circa manca à essa silinziosa. Ti dici chì tù duvaristi accenda u lumu è dumandalli ciò ch’idda faci. Ma ùn po’ micca. A sa’ ciò ch’idda faci. Calcosa faci batta u to cori, ed ùn hè più l’ingoscia. Mancu cunnosci ciò ch’idda hè. Ripensi à a musica strana di a so lingua è à a so mani in i to capiddi. Inspiri prufundamenti è riesci à ritruvà u sonnu. À a to svighja, versu meziornu, Chamsi hè mossa è l’ingoscia ùn hè vultata micca. Ùn ci hè più solda in a bunetta di u to pantalonu è a ricetta di a vighjiglia hè sparita. Com’è i cartucci di sigaretti è i bolli. È a to midadda di batesimu. Pà a prima volta dipoi un pezzu, pensi à a to mamma è à a to zitiddina senza disprezzu nè vargugna. Sorti à piddà un caffè. U patronu hè un Francesu chì accetta chì tù biissi à pagherò. I so ochji sò giaddi, i so capiddi appiccicati da u sudori è rispira cù difficultà. Accucculata contr’à un muru, accant’à d’iddu, una Nera d’una quindicina d’anni si gratta i paffi cantichjendusila. Li dumandi sì a quaresima hà cuminciatu. « Ùn ani micca vistu a luna » dici idda trinnichendu u capu. Bii un caffè è un rumu.

Fora, hè u stessu caldu umidu, u celi grevu è u ciambottu di i cavaddati di mari. Dui bufali ani svarsatu una rumenzula è cavacinighjani in i muddizzi. I so corpi famelichi è rumbosi sò scuzzulati da i tremuli. Ci n’hè unu chì veni versu tè mastucchendu un saccu di plasticu turchinu. Si ferma è ti fighjola cù minuzia. À u largu, u currenti hà incastiddatu i pisticciuli di curaddu in un isulottu biancu chì lucica à u soli. I mostri marini ani disartatu a laguna chì oramai hè biota com’è l’ochji di u bufalu.

mardi 22 décembre 2015

Saetta !

Una nuvella di Filippu Guerrini

À babbu, cusì cugnumatu.


Cima di u Diavule di sopra à a furesta di Turini. A neve copre i ghjallichi è si stende sin’à a fruntiera taliana. Un ventu ghjacciatu schiaffitteghja a fila di i machjaghjoli chì strazianu ad avanzà in a pulvera bianca. Ad ogni passu s’inciuffanu sin’à i ghjinochji. Cummencia ad anuttà. Un bracciale FTPF accinghje u talamone di u cumandante. Una quindecina d’omi si sò ingaggiati in stu gruppu di cumbattenti cummunisti. U più giovanu stà sempre accant’à u cumandante. Quì nimu ùn la sà chì ghjè u so figliolu. Pensanu l’omi ch’ellu ghjè a so ordinanza. Si chjama Antoniu Martinu, ma l’anu cugnumatu « Saetta » per via di a so furia à sparà. Ghjè dinù ellu chì s’incarichechja di e missione e più periculose. Ghjuntu à l’orice di a furesta u stolu si pianta. Saetta entre solu à piattaghjoni frà mezu à a machja zeppa inguttupatu subitu da l’arburatura. Dopu à una mez’ora di marchja u giuvanottu scopre trè casette di pastore. Tandu u resistante si mette in culipippuli, è branculendu s’avvicina di u paisolu. Un fume di ricunniscenza esce da u carminu di a prima casetta. L’altre dui sò spente. Avale, Toniu Martinu, corre à sfiatassi, a mitraglietta Sten puntata in davanti. A porta di a casetta si spalanca attempu ch’ellu franca u mutale. L’agente di trasmissione, pusatu nant’à a strapunta d’un lettinu in ferru, u saluta è li rimette u pianu sicretu di i lochi induve s’anu da passà i prussimi paracadutaghji. S’abbraccianu à a lesta è l’omu sparisce in a notte pagna. S’avvicina da u carminu Toniu Martinu per riscaldassi e mani à u focu quand’ellu sente strigliulà fora passi di stifali. « Merda ! I bosci ! » Infrugna subitu quellu pianu sottu à a maglietta, piatta a Sten sott’à a strapunta è si chjina à nantu. Po senza riflette caccia da a prisacca u so strumente di musica predilettu, un’armonica diatonicu Honner. I suldati di a Wehrmacht sbondanu a porta, i fucili d’assaltu Mauser puntati, u ditu postu nant’à u grillettu, è mughjanu « Pappir ! ». Saetta sona a canzona di Marlene Dietrich « Lili Marlene. » Stupiti è bè, callanu l’arme è acchitati cantanu ...

Wenn sich die späten Nebel drehn 
Werd’ich bel der Laterne steh’n 
Wie einst Lili Marleen.  

Tandu Saetta ciutta a manu sott’à a strapunta, caccia a Sten, spara è i tomba à tutti. Po’ si piglia e cartucce, i fucili è ancu i stifali ch’ellu caccia da i pedi di i suldati morti. Sciacca tuttu què in u saccone militare arrubbatu dinò à u nemicu. Po’ sbulica e stacche di i bosci. In quella di u tenente ci hè un pezzu di carta incù un nome scrittu annantu. L’infrugna in stacca senza leghje lu. Ripiglia u stessu caminu à l’arringuersciu per vultà à ritruvà u so gruppu di partisgiani. L’anu intesi i spari di a Sten è anu capitu subitu ciò ch’ellu era accudutu. U cumandante Dumenicu disse subitu « simu stati palisati » ci hè un traditore frà noi ! L’omi si fighjulanu tutti in catarochju. A sanu ch’ùn ci hè altru prezzu à pacà per u tradimentu cà a morte. Una balla è una sola, chì e munizione sò scarse, tirata in capu da u cumandante. Un silenziu pisiu tradisce avale u scumodu è a minaccia chì pesa annant’à u comandò. U passu lestu di Toniu Martinu nant’à a neve cutrata rinvivisce l’omi di st’armata di l’ombra. Quand’ellu spunta da u bughju, carcu è bè da a so preda di guerra, pesanu tutti i bracci in l’aria è l’accinghjenu senza mancu cappià una parolla. Po’ tutti infilarati atteppanu ver di a cima di u Diavule induve anu stabilitu u so campamentu.

Avali, i machjaghjoli sò tutti à pusà in tondulu scalendusi à e fiare trimulente d’un fucarellu. Sò ghjunti stanchi morti à u so primu campu di basa. U cumandante è Saetta battenu à a larga è u so cuntrastu diventa subitu bellu infiaratu. S’induvina più in dà l’ombra d’un’ omu incù un pinnatu suspesu in aria. U cumandante tene in manu a carta chì palesa u nome di u traditore. Ghjè in zerga nera. Saetta a sà chì i ghjochi sò rotti. Ma prova quantunque ad attimpà l’ora di u ghjudiziu supranu. Ma ùn ci hè nunda à fà. Ci vole un casticu subitaniu. Cusì l’hà decisa u Cumandante ! I dui omi s’avvicinanu di u chjerchju. Saetta và à mettesi daretu à qualchidunu. L’omu, un nizzardu, s’arrizza senza oppone nisciuna resistenza, vintu è sottumessu. Dui suldati li leganu e mani daretu à u spinu. Capicalatu face nece d’avanzà ver di u tufone scavatu à posta. Po’ di colpu si mette à corre à diruchjera ughjulendu cum’è una bestia ferita. U fracassu di a reffica sparata in aria da Saetta u face piantà seccu. I dui suldati li saltanu adossu è u mettenu in dinuchjoni. Avale u traditore si lascia strascinà è nizzuleghja cum’una criatura. In u so vernaculu, chjama indarnu à mamma. U Cumandante hà diggià cacciatu u P38 da u so stucciu. U nizzardu ghjè avale di pettu à u ciottu chì li ghjuverà di sepulcru per sempre. Trema è marmutighjeghja una spezia di prighera. U capimachja appoghja senza altru nant’à u grillettu, spara è sciacca a balla in u tupettu di u traditore chì casca seccu in a fossa. U listessu omu chì avia scavatu u tufone s’impegna subitu à lampà palitate di terra nant’à u baschicciu. Ùn ci hè tempu à perde ch’ùn sò nancu ghjunti à u campamentu. U fucarellu spentu, u stolu di sti suldati di l’ombra si perde in a bughjura di a notte. À u luntanu, si omu stinza l’arechje, si puderianu ancu sente e parulle di « Lili Marlene » cantata sottu voce da un giovanu resistente di dicessette anni chjamatu Saetta. 

vendredi 11 décembre 2015

U geniu (3/3)

Una nuvella di Paulu Franceschi


Era friscura. I nivuli neri erani affaccati da sopra à a sarra è a parsona i vidia falà versu a Catena di u Quarcionu. L'acqua nivosa si sparghjia à pocu à pocu è ingutappava ogni vangonu. U fumaccionu aia abbughjatu quiddi loca. In a ghjurnata, u tempu s'era rinfriscatatu di più. Avà i primi stracciona di nevi si pudiani veda. Nivacciulava... In un lampu, ci fù u corri corri... À u capu di un quartu d'ora, erani tutti riuniti annantu à a cresta. Da quì, si vidia a maiò parti di u Quatronu. Ùn nivacciulava ch'è annantu à u Quatronu. Chì fora di u Quatronu, ùn ci era nè nevi nè acqua nivosa nè nudda. Difatti, ùn ci piuvia più nemmenu. À dì lu veru, accadia ch'eddu piuvissi in u Quatronu, ma ùn ci era mai acqua da quand'è u Limitonu. Fà chì l'alta atmusfera era stata anniintita, distrutta. Solu un Quatronu di vita era stata prisirvatu. Un Quatronu vivu è basta. Era forsi tuttu ciò chì firmava di 'ssa pianeta. Ci sarà statu altri Quatrona in altrò, in altri cuntinenti ? Era un beddu sapè. Fighjulavani, affascinati, i cavaddati di nevi chì curriani, com'è un fiumu scatinatu annantu à a sarra immaculata. I stracci di nevi filavani cresta cresta è saltichjavani com'è tanti frisgetti bianchi. I ghjuvanotti ussirvavani attentamenti u muvimentu furiosu di a nevi.
– A criniera, u cavaddu ! briunò Pitrunedda di colpu.
– U sameri ! l'eti vistu, dissi Petru Damianu, guasi à tempu ad edda.
– Era tutta a testa di un cavaddu, t'assicurgu, aghju vistu bè a criniera, dissi Pitrunedda.
– Innò, era quidda di un sameri, l'aghju vistu, socu sicuru.
– Sameri o cavaddu, l'oràculu hè beddu chjaru. Ci vò d'andà à circà lu, sùbitu sùbitu...
È cuddeteni tutti quanti versu quidda cresta.
– Ti rendi contu s'è ci hè un cavaddu ? Saria furmidèvuli. Ci pudaria ancu salvà, quissa.
Aiani cercu duranti trè ghjorna è finalmenti aiani trovu calcosa. Cavaddu micca. Sameri micca. Erani appena dilusi. Ma aiani trovu parechji ossa beddi maiori : èrani quiddi di calchì cavaddu, fà chi. Si n'era mortu quì tempi fà.
– Ci poni ghjuvà 'ss'ossa quì. Servi sempri un ossu, sopratuttu quand'eddu hè cusì maiori, aia dittu Petru Damianu. Eppo s'eddu u ci hà indittatu u Geniu, sà ciò ch'eddu dici...

Petru Damianu s'avvicinava di u Limitonu. U locu era abbastanza pulitu è appena paru dinò. Piglieti a grossa petra di granitu è a chjappeti pà u cantu, à dui mani. Pianamenti è bè, avvicineti u latu oppostu da u Limitonu. Feci avanzà pianu pianu a petra versu u Limitonu. À misura ch'edda pusseti a petra versu u Limitonu, cuminceti à falà da quandi una pòlvara grisgiccia. À u capu di trenta sicondi, ci fù una faccia larga è parfittamenti liscia. Petru Damianu feci vena quinci a petra è a puniti in terra. Po ricuminciò par fà un'antra faccia. Quandu fù finita, Petru Damianu spunì a petra tagliata in terra. Cuntimplava quidda petra parfittamenti scalpiddinata, incù i so quattru facci beddi lisci. A quatrera era d'òttima qualità, senza mancu un diffettu. À capu à un' ora, Petru Damianu aia fattu dinò cusì trè altri petri incù listessi diminsioni. Fighjulava avà i quattru petri incù una sudisfazioni trimenda. Eppo chjameti i so cumpagni :
– O Pitrunè, o Raffaè, viniti ghjà à veda ! Viniti, viniti !
– Uh li biddezzi ! dissi Pitrunedda, smaravigliata, fighjulendu i petri zuccati.
Petru Damianu ùn risposi micca, ma fighjulendu a capiddera nera di Pitrunedda chì ondulava sottu à i vampati di u libecciu, s'imaginava incun edda in a so casa nova. 

– « Abbadeti à Zifularinona » ! aia dittu l'oràculu in 'ssa matinata di mezu ghjunghju. 'Ssa volta quì, erani falati in furia versu quiddu valdu ind'eddi ci erani uni pochi di mèruli. Erani avà in una pitricaghja.
– Ci voli à circà i bizzichineri, midè, dissi Petru Damianu.
– Parchì solu i bizzichineri ? I bizzichigiaddi vani dinò, chersi Raffaeddu. 
– Innò o tontu, hà dittu « Zifularinona » : hè una fèmina !
Erani falati à tronca coddu è s'erani lacatu u Geniu fora. S'erani sminticati di 'ssa parti di u rituali chì prividia chì ci vulia à ghjentra l'ìdulu in a sàpara sùbitu dopu à a pridizzioni. Erani dighjà dui ori chì u Geniu era firmatu cusì solu fora. U ventu era dismissu è u soli cuminciava à pichjà. I spiriona bagnàvani quiddu locu è cumincia à fà buddonu. Di suttrattu, u Geniu missi à oraculà senza dismetta. Ùn ci era nimu par senta lu 'ssa volta :
– Tiniti contu di a Zampittatura !
– Surviglieti à Ascultancionu !
– Abbadeti à Martiddarinona !
– Feti casu di a Nivacciulatura !
– Steti attenti à Schirzancionu !



mercredi 9 décembre 2015

U geniu (2/3)

Una nuvella di Paulu Franceschi


Erani tutti riuniti sottu à u faionu. Ùn si sintia un zittu. Fighjulavani tutti quanti l'ughjettu chì era postu annantu à una petra liscia. Una stàtua nera nera, lucicanti, incù un pìcculu basamentu quatratu sottu. Di forma umana ghjera, ma t'aia dinò l'aspettu di una stàntara. Omu o stàntara, era alta cinquanta cèntimi. Difatti, Petru Damianu s'era sbagliatu di busgiacca quand'eddi erani mossi in muntagna, chì aia presu quidda di u so frateddu, Simonu. Era studianti in linguìstica tandu, Simonu. U ziu l'aia rigalatu una busgiacca par omu, listessa, dui mesa fà. Era bedda maiuredda. Quand'eddu aia apartu a busgiacca par piglià si u troncu di pani, u pezzu di ciònciula è l'acqua ch'eddu aia missu indrentu, Petru Damianu aia trovu 'ssa stàtua nera. È avali, trenta, quaranta ochja fighjulàvani a statuetta incù un' intinsità trimenda. Altru nudda ch'è a stàtua ùn vidiani. Sguardi silinziosi. Stondi grevi. Stondi gravi. Eppo di suttrattu, u Geniu missi à parlà :
– « Attenti à a Nivacciulatura ! »
Ci fù prima un mumentu di silenziu in l'assistenza. Si sintia calchì rispiru. Firmavani affascinati tutti quanti. Ognunu ripitia da par sè i paroli di u Geniu, una volta, è dui, è trè... Petru Damianu fù u prima à rompa u silenziu :
– Eti intesu ? « A Nivacciulatura », hà dittu... 
– Uh li miraculi vivi ! dissi Pitrunedda.
– A Nivacciulatura... A Nivacciulatura..., ripititi Raffaeddu.
– Aghju capitu. Hè beddu chjaru, mì.
– È chì ha capitu ?
– Hà dittu l'oràculu d'essa attenti à a manera ch'eddu nivacciuleghja, aghjustò Petru Damianu. Allora ci voli à surviglià a pròssima volta ch'eddu nivacciuleghja eppo vidaremu bè ciò chì si passa tandu. Forsi ci sarà calchì cennu. Ci hà da vulè à sapè lu intarprità. Ma prima di tuttu, ci hà da vulè ch'è no fussimi beddi attenti.
– Semu di nuvembri. Ùn hà da stà tantu à essa ci a nevi, dissi Pitrunedda.


– Ti n'inveni, chersi Petru Damianu, ciò ch'eddu aia dittu l'ìdulu l'ultima volta ? Aia dittu cusì: « Steti attenti à Martiddancionu ».
– Sicura chì mi m'invengu, risposi Pitrunedda. U senti ancu avà !

Si ramintavani bè quidda matinata chì piuvia à ribocchi è ch'eddi aiani bulicacciatu a faieta sana dopu à essa stati à senta à u Geniu. Erani stati attenti à u minimu rimori, à u minimu sussurru. Mentri trè ori aiani circatu senza dismetta è aiani vultugliatu quiddu locu. Erani guasi pronti à abbandunà. Eppo à un mumentu datu aiani intesu un pìcculu rimori in a faieta. S'èrani avvicinati è si sintia pichjà, di manera rigulari.
– U pichjaronu ! aia dittu Petru Damianu, affascinatu.
– Hè ieddu, Martiddancionu !
S'erani avvicinati un pocu, ma u rimori aia cissatu sùbitu. S'erani firmati cusì, zitti è muti, è pocu dopu aiani intesu dinò u rimori. Tandu aia dittu Raffaeddu :
– Martiddanciu po’ ghjè. Quissa hè virità. Ùn si pò micca dì u cuntrariu.
È aiani intesu pichjà dinò. Duranti una meza uretta, aiani asaminatu u faiu ind'eddu si sintia u pichjaronu, ma ùn aiaini truvatu nudda annantu à quiddu àrburi. Eppo’ aiani fighjulatu bè in i circonda ciò chì ci era. Ci era mori chjappona difatti. È cerca è cerca, finalmenti aviani trovu un' apartura chì s'allargava è chì cunducia à una sàpara, ma di quiddi beddi, di quiddi maiori, ind'eddi pudiani stà ancu deci parsoni ! Piuvia sempri à bidunati è si potini stallà in a sàpara par un tempu. Era adduppatu drentu, si stava cusì bè chì parechji s'addurmintetini, gudendu si una stonda di cunfortu scunnisciutu.

Si n'invinia Petru Damianu chì u prima oràculu era statu sei mesa fà, subitu dopu à l'Anniintita. Tandu l'oraculu aia lampatu: « Attenti à l'accurbatura! » È u lindumani, aiani vistu un nivulu di corba in a matinata, una torma di corba à dì lu veru, chì bulava cresta cresta. Erani stati un pocu eppo 'ssu squatronu di corba aia varcatu una spadda ed era falatu dopu in una vangunata bughja. L'infilarata di corba paria tutta una linia, comm'è una frezza viva chì insignava una dirizzioni. L'oràculu l'aia vulsutu indittà induva ci vulia d'andà. Ci era calcosa quà. U dopu meziornu, aiani suvitatu tutti insemu u stradeddu chì l'aiani insignati i corba. À u capu di un' ora di marchja in a faieta, erani ghjunti in quiddu vangonu. Falendu più in ghjò, aiani scupartu a scopa feminiccia. Ùn ci erani mai ghjunti innanzi, in quiddu locu. Eppo quà, aiani trovu prima l'umidità, eppo bulicaccendu dopu incù calchì rochju ind'eddu era ùmitu, aiani scupartu un ochji d'acqua ! Ùn ci n'era po miràculi, ma da dissità li, ci era ! Tuttu u mondu s'era lampatu à bia, chì ùn aiani più bitu acqua linda dipoi bon' parechji ghjorna. È 'ss'acqua di u vangonu l'aia salvi. Chì ci n'era dui frà eddi chì erani addibuliti, è chì erani torri magri com'è rochja. L'acqua linda era stata com'è una càstiza di vita. L'acqua piatta di l'Accurbatura, chì sculava oramai à palesu, era statu u so sangui novu, u so fiatu. È dipoi tandu, s'affaccavani tutti i ghjorna à bia à a Funtana di l'Accurbatura.

Stavani in a tuppizzola di u Quatronu, bè bè insù. Da quà, si vidia bè à faieta, a piana, a vangunata... Un quatratu di virdura, d'arburatura, di vita, circundatu da un' oceanu di pòlvara, di terra morta, dissuchjata è brusgiata. À dritta è à manca si vidiani bè i lìmiti, dritti dritti, di una parfizzioni giumètrica sopranaturali. A forma era quidda di un' quatratu parfettu, calculatu è tracciatu da un giòmitru for' d'umanità. S'avvicinetini pianamenti è bè di u Limitonu, a striscia assulutamenti dritta chì siparava u Quatronu di u restu di u mondu... Ma à dì lu veru, era piuttostu u Quatronu chì ghjera u restu di u mondu. Era tuttu ciò chì ni firmava... Erani ghjunti avà à u Limitonu. Da quandi, ùn ci era più cà pòlvara. L'àrburi, i pianti erani torri pulvariccia. È ancu i petri ! I chjappona ancu eddi erani stati trasfurmati in una spezia di pòlvara fina fina di un culori grisgicciu, guasi mitàllicu, chì vi ghjacciava u sangui nienti cà di fighjulà la. Fattu stranu, accadia certi volti chì ci fussi un cantonu smizatu : da quand'è u Limitonu, una parti era torra pulvariccia è da a parti quinci firmava tali è quali in u Quatronu. U chjapponu era troncu, spartutu in dui : una parti era morta è quiss'altra s'era ferma. Quissa, vi insignava chì ancu un scogliu pò essa vivu o mortu. In a pulvariccia da quand'è u Limitonu, a sola traccia di vita chì era ferma era u muvimentu criatu da u ventu annantu à tutta 'ssa pòlvara. In certi loca, quidda pulvariccia paria vizza. Mancu più una leccia, un caracutu, una scopa... Pitrunedda fighjulava 'ss'immensità di pòlvara è si dumandava di quanti animali, di quanti pianti edda era u catàvaru. Cintunari è cintunari ? À millioni sì. 
– Uh ! Ha vistu, dissi Pitrunedda.
– Induva ?
– Quì ! Ùn u vedi micca ?
– Innò. Ùn vecu nudda.
– Ma quì ti dicu ! Eh, ùn vedi mancu u corbu in u latti !
– Avà l'aghju vistu, briunò di colpu Petru Damianu.
Una sbarrabàttula saltichjava d'un fiori à quiss'altru. Era biddìssima, di un culori giaddu è turchinu. Eppo’ era luminosa, alilarga. Ma di suttrattu, a sbarrabàttula s'avvicineti di u cantu di u Quatronu è partiti versu u Limitonu.... 
– Ùn và micca quì..., mummulò Pitrunedda.
Par furtuna, a sbarrabàttula si punì annantu à un fiori di spusedda è ci firmò calchì stonda. Ma in una manata, partì à manca à freccia à freccia, è saltò u Limitonu....
– Uh salva ! dissi Pitrunedda.
Petru Damianu viditi appena di pòlvara fina fina falà da quand'è u Limitonu.
– Tuttu u bulamu si ni mori... I tinti, comu l'ani da sapè !

lundi 7 décembre 2015

U geniu (1/3)

Una nuvella di Paulu Franceschi



L'animali curria, curria, furiosu, com'è un diavuli scatinatu. Ma in un lampu, a bestia sparì. Trabuccata. Sprafundata in una fossa. Mughjetinini tandu l'omini com'è dannati, saltendu è briunendu di cuntinuu. S'avvicinetini di a fossa, fighjulendu 'ssa massa di pela sanguinosa in fondu di a fossa. L'animali era fermu imbruccatu in u piottulu largu ed aia persu a vita. Era intrappulatu, com'è a mèrula chjappa in a mazzetta. U spinzonu li iscia da a spadda è sgucciulava di sangui. U so capu, ormai privu di vita, pindia com'è un ficu codditortu. Una sanna bianchiccia li si n'era tronca. I più ghjovani fighjulàvani avali indrentu à u scavu incù un' oncia di gudimentu. Pocu dopu, i briona cissetini par un tempu. Eppo u più maiori saltò mughjendu indrentu à a fossa. Si caleti un pocu eppo chjappeti i zampi di a bestia, è missi l'animali sanguinosu annantu à i so spaddi musculosi. Briunavani i so cumpagni d'aligria è di cuntintezza.

A fèmina facia voglia u rochju in u tafonu fattu in u muzziconu di u castagnu seccu. È vogli chì ti vogli, à un mumentu datu, ci fù un pocu di fumu. A ghjuvanetta missi tandu un pocu di paglia annantu à a punta di u ruchjettu, eppo missi dinò à voglia lu, lestru lestru. À pocu à pocu, u fumu divintò più pagnu è si poti veda una càstiza, eppo subitu dopu un'antra. Ci fù prima a fiara in l'ochji di a ghjuvanetta. U ghjuvanottu a fighjulava incù una certa ammirazioni. È mirava dinò, sottu a camisgia appena brutta, i tittuli dritti chì trasaltàvani à u ritmu di a vuglitura di u rochju. A fèmina aghjustò dinò un pocu di paglia. Eppo subitamenti, ci fù una fiararedda. A ghjuvanetta fighjulava, affascinata, 'ssa fiammuccia chì era nata. Quandu a paglia brusgiò, è chì a fiara diventò maiuredda, un surrisu illuminò u so visu è a fèmina avvicinò una lignatedda chì picceti à u so tornu.

Aiani intaccatu u focu dipoi un' ora. Ci era a brusta à l'ingrossu è l'animali arrustia beddu beddu. L'adori di a carri arrustita s'era impussissatu di quiddu spaziu fumacciosu. Erani surtiti tutti quanti da i so sàpari bughjosi. L'òmini è i ghjuvanotti riuniti pasavani annantu à i petri o puri in terra, in pìppuli pà a maiò parti. Una vintina erani guasi. Incù una petra pinzuta, un ghjuvanottu barbutu cacciò una striscia di carri chì u sangui ni sgucciulava. Parechji bracci è deci mani si pisetini à tempu versu quiddu pezzu di carri arrustitu appititanti. Ma u barbutu mughjò è i feci rinculà, è purghjiti dopu a striscia di carri à una ghjuvanetta d'aspettu misareddu, capeddibruna, cù u visu tuttu musginatu. Quidda chjappò u pezzu di carri incù i so dita brutti, u sdrisgiti di denti eppo n'inghjuttiti a mità d'un colpu. Quiss'altri ghjuvanutteddi mìssini à ghjastimà u barbutu :
– Ch'è tù secchi incastulatu !
– Ancu ti pizzichi eddu lu milvu !
– Ch'è tù lampi a melza !
– Eh ! lacheti la à Pitrina, ùn a viditi ch'edda hè famita ! Ùn a sapeti micca chì a ghjastema s'arrivolta. Eti da riescia à fà mi lucia u pelu è basta ! li risposi u barbutu, schirzendu. Eppo missi dinò à intazzà a carri.

Aia cuminciatu com'è una guerra clàssica, urdinaria. Chì ci n'era à spessu, guerri. Di manera paradussali, ci era à quiddi tempi menu viulenza tr'è l'individui, quandu inveci i guerri erani in crèscita. Nurmalamenti, 'ssi guerri ùn duravani micca più di trè o quattru anni. Ma quista quì cuntinuava è ùn ci era mezu ch'edda cissessi. Parechji paesi erani intarvinuti. L'allianzi s'erani furmati. Ci era stata a tantazioni ind'è parechji Stati o unioni di Puteri di fà usu d'armi più putenti, com'è l'armi nucleari di prima generazioni. I cosi s'erani ingattiviti quand'è a Siccidea aia fattu improdu di i vechji bombi à neutrona chì li firmavani in i dipòsiti. Tandu parechji Stati ani sbiutati l'armi vechji chì l'avanzavani. Ma à u locu di calà, i cumbatti erani stati più numarosi. Dopu funi apradati l'armi più putenti è tarrificanti criati da l'omu : armi à sopramagnetìsimu, à futoni, à svacu di materia, à nanuparticuli, è cètara è cètara. À u principiu, ùn diviani serva ch'è par dissuada, ma funi apradati listessi tandu. Ùn aiani nienti à veda cù l'armi nucleari di u XXesimu seculu, erani podarsi un millionu di volti più putenti. Diciani i dirighjenti di a Panàrmica è di u Comunili ch'eddu era par difenda si. Ghjustificavani tutti l'usu di 'ss'armi infirnali pà a probbia lighjìttima difesa. Ma senza renda si contu ch'eddi erani in traccia di distrughja a so pianeta, è par via di cunsiquenza, di scimpià u so locu, a so terra nativa, u so èssaru probbiu, di zuccà in i so ghjambi. Ù più tontu di i tonti ùn avaria mai pinsatu ch' eddu fussi pussìbuli di righjugna sìmula pazzia.

In 'ssa matinata di 2066, era un marti, ci fù prima una luci trimenti, bianchiccia, metàllica, di un culori scunnisciutu da a Natura è da l'òmini. Immensa, larga podarsi dui milla chilomitri, a luci murtìfara si pigliò un cuntinenti sanu, com'è un mantu vilanosu cappiatu da ghjiganti malvaghjìssimi. È 'ssa luci irreali durò forsi quaranta sicondi. I più quaranta sicondi longhi di a storia di l'umanità. Eppo’ ci fù u fracassu trimentìssimu. Un rimori insuppurtèvuli, mai intesu annantu à 'ssa Terra. Fù un marti di morti. Dopu, s'eddu si pò parlà di “dopu” chì forsi sarà statu un antru tempu, un' antra vita, ci fù ... u nienti. Anniintita era a vita, anniintiti erani i cuntinenti, anniintita era a Terra.

–Ci n'hè più pocu cignala avà. Ci voli à vattà li duranti l'ori pà pudè chjappà ni unu. S'eddi spariscini i cignala, chì emu da manghjà ? Ùn ci hè micca bistiamu : nè capri, nè pecuri, nè vacchi. Ùn ci hè più bulamu, ùn si vedi più nè parnici, nè tòrduli, nè trìzini. Ùn ci hè più manghjamentu indocu. Ùn ferma più ch'è trè o quattru ghjandaghji, l'emu conti l'altru ghjornu. Ci hè po dinò calchì merulaccia...
– U prublemu hè chi u bulamu viaghja da quand'è u Limitonu è à quandu varcatu eddu, si ni mori sùbitu sùbitu. Hè quidda a tràppula. Comu l'ani da sapè l'aceddi chì ùn ci vò micca à francà u Limitonu ?
– È comu s'hà da fà allora ? Comu emu da fà par pudè campà ? dumandò Petru Damianu, inchetu.
– Attenti chì calchì ricciu ci hè sempri ! L'aghju vistu mì, risposi Raffaeddu.
– È l'aciàrtuli. Ci sò, midè ! È uni beddi pochi, dissi Pitrunedda.
– Emu sempri da arrusta l'aciàrtuli ? feci rimarcà Raffaeddu.
– Ci emu da tichjà à gridda ? Sin'à quandu ? lampò Pitrunedda, annarbata.
– Ci firmarani sempri i sàmmuli in tempu di sàmmuli, è a lattaredda... D'inguernu, par furtuna, ci ferma sempri i baga è sopratuttu t'avemu 'ssi quattru castagni. Forsi ùn n'avarani micca a malatia custannu.
– Fussi edda puri, dissi Petru Damianu.
– Ma quantu emu da pudè tena cusì ? Quantu hà da durà 'ss'affari ? chersi Pitrunedda.
– Hè un beddu sapè..., risposi Raffaeddu, impinsiritu.

mercredi 2 décembre 2015

American progress (2/2)

Una nuvella di Fabien Raffalli

Ci stemu à veghja fora dopu fattu cena. Ci hè tutta a famiglia è parechji amichi pruprietarii di i ferme vicine. In giru à u focu, si ride è si ciarla. U mo fratellucciu stuzzica a rusta, e fiare russicce a si chjachjareghjanu in un’unione fraterna cù u neru di a notte. Face u frischettu. M’arrizzu per andà à circà una ghjacchetta. S’avvicinanu à l’appiattu, senza chì nimu i vedi nè i senti. U primu chjoccu d’accetta hè cum’è un trostu, pichjendu in capu à tutti è lascenduci intelati è imbasgialiti. Fù per babbu. Piscò sopra à u fronte è a so capochjula si sbaffò cum’è un arburu toccu da a saetta. U sangue zirlò à buzeffa. Ùn s’avvide di nunda. Ùn ebbe mancu u tempu di ghjunghje à basgià a terra chì i nostri casconu ancu elli, guasi à tempu. Ci ne fù per tutti, babbi, mamme è figlioli. 

Feghju a scena per a finestra di a camera, à fucile in manu. U mo core mi pricureghja di sorte è fà focu per difende i mei. U mo cerbellu mi cummanda di stammi fermu. Una di e mo surelle chì s’era scantata da u focu cappiò un stridu chì mi ghjunse à l’osse. Ne vidii unu chì curria versu ella, briunendu cumè un diavule è chì li si lampava adossu. 

Ùn si sente più nunda. Ci hè solu u rimore di i pugnali chì strufinanu contru à e chjocche. E fiamme rughjinose anu u so chì fà à taglià a pelle fine di u capu. L’affare ùn durò tantu. Sò digià smariti, quant’è apparizioni di l’infernu. Trovu finalamente a forza di movemi è tuttu hè calmu fora. Mi stò arrittu davant’à sta visione orribile. I cadaveri ghjacenu, e cerbelle à l’aria, stinzati, à corpu inghjò, vicinu à e panche induv’elli stavanu à pusà qualchì minutu nanzu. L’assassini anu scalpatu omi è donne secondu i so riti funesti. 

Tutte e notti facciu stu sugnacciu, mi rivegu à fucile in manu, in quella camera, paralizatu da a paura è da una vuluntà di sorteci à bè. Vulerebbi esse in altrò, vultà u tupezzu è pruvà à fughje luntanu. Mi dicu chì u mo vigliacchisimu m’hà privatu d’una morte viulente ma ancu d’una vita chieta. Oghje, feghju in giru à mè è à mezu à i cadaveri sentu l’odore di a morte appiccicata à l’erba secca, brusgiata da u sole è u sangue di u nemicu. Sentu un ratalu d’agunia, mi girgu è vecu un omu inciaccatu sottu à u pesu di u so cavallu, e so anche tronche di sicuru. I mo cumpagni s’avvicinanu, l’anu intesu ancu elli. Hè u solu chì a s’hà francata dice unu, casca à bè, l’emu da fà pagà per l’altri. U liberemu di a so prigiò di carne calla tazzata da a mitraglia. Mughja è ci minaccia. Ùn ci femu mancu casu, ùn riprisenta nisun periculu. Dopu à ogni battaglia, simu parechji à avè pigliatu u mendu di tenene sempre unu o dui in vita per sfucacci. Una di e nostre pratiche preferite cunsiste à sciaccalli à pelu è a ficcalli qualcosa in u fundamentu. Oghje tocca à mè. Ùn mi face nunda ch’ùn li possu più vede sti inculati, ma ùn l’aghju mai fatta direttamente, cuntintendumi di teneli. Senza mancu tantu riflette accettu. Sò statu vuluntariu per sta intrapresa è ùn mi possu sfà di e mo rispunsabilità.

Simu ghjunti quì secondu una vuluntà divina, aghju finitu per capilla. Mi tengu sottu à a bandera stellata, simbulu di sta nazione d’omi liberi. Mentre parechji mesi, aghju pensatu chì quella notte m’avia pigliatu a mo vita. Pensu avà ch’ella m’hà levatu soprattuttu e mo illusioni. U mo destinu manifestu à mè ùn era di purtà a demucrazia lavurendu a terra. Eppo quale hè chì ci hà mai credutu à stu puttachju di a demucrazia ? S’ellu ci n’hè seranu pochi. L’avvene s’occuperà di scioglie i nodi chè n’avemu intricciatu ma intantu, stu mondu ci appartene. Iè, stu mondu novu hè u nostru. L’avimu fattu noi.

mardi 1 décembre 2015

American progress (1/2)

Una nuvella di Fabien Raffalli

Feghju in giru à mè. À mezu à i cadaveri sentu l’odore di a morte appiccicata à l’erba secca, brusgiata da u sole è u sangue di u nemicu. Per a prima volta dipoi un pezzu, vegu u mondu. Stu mondu novu chì ghjè u nostru. L’avimu fattu noi è oghje ci tocca à difende u so sensu, e so verità. A so sbucciata ùn hè stata faciule, mancu à pena. Ci hè custata, à tutti.

M’arricordu di u mo primu ghjornu quì, quandu ch’aghju messu u pede nant’à sta terra piena di misteri. Mi n’arricordu di a vista di stu portu meravigliosu bagnatu di sole, di tutta sta ghjente chì surtia da battelloni fumicosi. Ci era u rimore di i passi è veni è di u bullore d’un paese chì turnava à nasce. Benchì l’aria sia stata techja di vapori zeppi chì mi s’assuffucavanu, mi sò intesu bè, in casa mea. Sò ghjuntu dece anni fà cù babbu, mamma è dui fratelli più giovani nant’un bastimentu carcu tremulu chì sbarcava robba è ghjente venuta da u vechju cuntinente. Eramu disgraziati quallà, cundannati à a vita misera è disprezzosa di a ghjente di bassa cundizione. Aviamu intesu dì chì tuttu era pussibile quì, chì ci era tuttu à fà è chì ricchezze ci n’era pè ogni locu. Bastava à sbrugliassi à pena per prufittà di e divizie di stu mondu novu ch’ùn aspettava ch’è à noi. Babbu, chì ghjera un omu di forza è micca di quelli corci, era statu unu di i primi à vulessi spatrià. Eo tandu, era un zitellone di quindeci o sedeci anni. 

Tempu messu i pedi in terra, chjappimu u camin’di ferru chì ci purtava à seguità a corsa di u sole, sempre più luntanu à meza à a terra prumessa. Era fatta di piaghje stese tamante à oghje è dumane è di prati verdicienti à l’entre di a statina. Vicinu à noi, ci era miraculi di zappaghjoli, uvrieri, stazzunari, bancalari ma dinù duttori, avucati, missiunari, predicatori, banditi è puttane. Un populu sanu in brama di furtuna chì fughjia per u più e disgrazie è l’indigenze. Facia stu viaghju per scopre l’immensità d’un locu chì dumandava à esse dumatu. Quandu ch’o ne parlò à babbu mi disse, ùn a sai ch’ella hè per quessa chè no simu venuti ? Compia ch’ella era stata a guerra civile, u guvernu avia ripigliatu a so marchja in davanti. Purtava a nazione à spannassi voltu l’oceanu à traversu à terre fertili è salvatiche. E storie di i piunnieri chì partianu à a scuperta di ste parte scunnisciute di u mondu avianu fattu nasce brame di lussu. Tutti quant’è no eramu ci mettiamu à sunnià d’un avvene fattu di fiumi d’oru è di diamanti.

Ci eramu posti in un locu chjamatu kante wakpa. Amparaimu più tardi ch’ella vulia dì in u dialettu di i Nativi : « fiume di u core ». Di chì core parlavanu mai l’aghju sappiuta. Quelli di quì anu sta capacità per dà un sensu misticu è spirituale à lochi cumuni. Tempu ghjunti, ci trovimu incantati da a bellezza di stu rughjone, veru paradisu per ghjente in cerca di benistà. Ci fecimu a nostra casetta, un granaghju è duie stalle. Ùn eranu di troppu per metteci duie paghje di boii, una meza duzina di vacche, dui cavalli è trè o quattru purcelli chè n’aviamu compru in a villa vicinu. Ebbimu da scacciafughjà à quelli chì venianu à installassi toccu u veranu induv’ella era oramai ind’è noi. D’elli si ne parlava pocu, è eo ùn ne avia nunda à futte. Mi sò sempre dumandatu da induv’ella venia sta spezia di cumpassione ridicula per quessi da a parte di i nostri. Sò ind’è elli capisci ? Ùn pudimu micca sbarcà è pigliacci i so lochi ! dicianu certi. Di tutte manere ùn sò micca cum’è noi, rispundia sempre babbu. Sta cacciata hà pigliatu tuttu u so sensu dipoi, ma tandu avia u mo chì fà à capilla. Serà stata cum’è una manera di ghjustificà tuttu ciò chì si passava quì. Ma di fatti, quale hè chì ci dice ch’elli sò elli i primi à esse ghjunti à stacci ? Ci averanu forse dinù cacciatu ghjente installata nanzu à elli. Eppo noi ùn li vuliamu male, vuliamu travaglià è gode in pace a nostra vita. Ci eramu crepati in corpu abbastanza da mare in dà, à facci cacà à scumpete cù patrunacci latri chì ùn pensavanu ch’à u so pruffittu persunale. À mè mi facenu ride tutti sti catini cù i so discorsi umanisti. Sò ancu capaci à mette a vita d’esseri chì campanu à usu caninu à paru à a nostra ! 

Campimu cusì parechji anni, ma quantu ùn la sò più. Una piccia hè ghjunta à ingrandà a famiglia, duie feminuccie. Cù i mo fratelli fubbimu obligati d’andà à chjinacci in a stalla u tempu di fà un appicciu à a casa. Cuntatti cù i Naturali ci ne fù pocu è micca. Si sentia dì ch’elli eranu i nostri nemichi, ma eo ùn ci credia. Certi avianu intesu parlà d’azzuffi nù u nordu, di battaglioni sani sterpati è di ville spianate eppuru ind’è noi, si stavanu tranquilli. Unepochi avianu ancu cappiatu a so manera di campà tradiziunale per ghjunghje à travaglià nù i pricoghji di i culoni. Venianu per u più da clani in guerra è sottu à a duminazione di i so nemichi. Circavanu prutezzione è alloghju. Patianu a fame è eranu pronti à strazià l’anima in corpu in scambiu d’una paga miserella, d’un saccone ind’una carciula puzzicosa è d’un pezzu di pane seccu, quandu chì i cavalli ùn u si manghjavanu. Per noi altri serebbi stata peghju ch’una vita di schjavitù ma elli ùn si lagnavanu.

Tutte ste cose ùn anu tantu impurtanza, hè ciò ch’ellu hè accadutu a notte quand’elli s’affacconu chì conta.