samedi 28 janvier 2017

Jaime de Angulo è i Pit River

Una cronica di Stefanu Cesari


L'autori di stu ricacciu hè chjamatu simpliciamenti « doc », da l'indiani Pit River di California, duva s'era stallatu è avia campatu parichji anni di a so vita. Ma u veru nomu di quissu chì hè duvintatu una vera lighjenda oramai in America è altrò hè Jaime de Angulo, i so parenti erani spagnoli ed hè nantu in Francia, in Parici, in 1887. A dicessetti anni movi pà l'Americhi, è si dici ch'iddu si perdi in i furesti prufundi, in l'alti curdigleri. Si dici ch'iddu faci un tempu u vardia in i prighjò di u Honduras, si dici ch'iddu hè vaccaghju à a frunteria sin' à stallàssi in u Wyoming. In 1906 hè in San Francisco nanz'à u tarribuli tarramutu. Cunviighja i bandi di cavaddi nant'à ottu centu chilometra è piu, si stalla è cumencia à fraquintà l'indiani di u nordu di a California. A so cunniscenza hà da fà ch'iddu duventa un cullaburatori di l'università di Berkeley, scrivi, faci i ricerchi, publichighja raconti è scritti in parichji rivisti di l'epica, fà è fà, nanz'à i so quarant'anni hè ricunnisciutu com'è una rifarenza di a linguistica di l'ovesteru è si dici ch'iddu cunnosci una quindicina di lingui amerindiani sfarenti, certi rari, o pront'à spariscia.

« Indiani in bleu di scina » hè u scrittu u più famosu di l'autori. In bleu di scina, in tinuta di travaddu, u titulu in sè hè più chè un prughjettu di scrittura, hè una manera di veda l'altru, un raportu chì si stabilisci trà un omu è un antru. Micca capi impiummati, micca muccassini, nienti di pittorescu chì pudia piacia à i turisti o à l'avvinturieri brammosi d'altrò à bon pattu. 

Ciò chì faci u prezzu di stu racontu d'ottanta pagini, ch'omu pò leghja in un oretta ? A vi dicu subitu : l'omu hè riisciutu à varcà a fruntiera, à cambià di panni, in a so propia vita, è in u so modu di pinsà, di manera talmenti evidenti, cumpleta, ch'iddu hè capaci di cuntàccila in pochi paroli, simpliciamenti è u cridimu, senza dubbità mai.

L'aienti chì l'ani accoltu ùn l'ani più cunsidaratu com'è un omu biancu ma com'è calchissia di i soia, cù un' ascindenza spagnola quantunca, ma chì ùn scunfacia micca.

Si dici (à l'iniziu c'era a boci) chì à principiu ci hè statu l'intaressu smisuratu, brama più chè simplicia curiosità, pà a lingua di i Pit River (lingua chì nisciun’ omu biancu cunniscia nemmancu era capaci di praticà). Era frasturnatu Jaime de Angulo da u fattu chì un gruppu d'omini in apparenza firmatusi à l'ità di a petra è cussì alluntanati da a tecnulugia, da i sapè muderni, pudissi avè una lingua cussì cumplessa. 

Amparendu ghjorn'à ghjornu l'intunazioni, a musica di sta lingua strana, hè invaditu da « u spiritu indianu ». Di sicuru u linguistu - u scientificu - vinci calcosa, ma l'omu in l'omu supratuttu vinci, s'allarga è cresci. È cumencia à parlà d'un' antra manera, avendu cunquistatu un' arti mistiriosa, insignata da l'indiani, quissa di u contastodii. Di a parsona chì palisarà i lei stabiliti trà a magia è u cutidianu, l'omini è l'animali, a prufunda furesta è u fuconu caru, chì sò cosi tramandati d'antichissima mimoria, soca, ma di pinsamentu suttili, di spiritu. Eccu, a parola ghjusta.

Aprasi à u sensu maravigliosu di u mondu, à cio ch'iddu t'hà di stranu, hè civilisazioni.

Un mondu di familiarità finalmenti, cù tutti l'essari chì u cumponini. S'impara chì raporti si devini tena cù a propria ombra, comu attena u puteri magicu di i damaagomi (fandoniu, spiritu, vilenu, midicina, u mali è u contramali), comu circà u tinihowi, u duppiu animali, chì pruteghji a vita di l'omu liatusi.

A vera chistioni hè finalmenti quissa :
À chì bonu campà, sì l'urdinariu ùn hè strasurdinariu ?

Illustrazioni : Navajo girl, 1904, Edward S. Curtis

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire